Bebek nasıl uyutulur? Klasik uyku eğitimlerinin yerini alacak yeni bir yaklaşım: DESTEKLİ UYKU BECERİ GELİŞİMİ
Anne ve babalığa adım atmış her ebeveynin ilk zorlu sınavlarından biridir bebeğinin uykusu! Dünyaya gelen bebek bir çok nedenden dolayı uykuya dalmakta ya da uykuda kalmakta zorluk çekebilir. Böyle olunca, bazen bebeğin durumu ebeveyni zorladığı için, bazen de bebek daha iyi uyusun diye herkesin dilinde olan “uyku eğitimleri” gündeme gelir. Ama “uyku eğitimi” adı altındaki bu yöntemler, bebek ruh sağlığını ne derece dikkate almaktadır ?
Ebeveyne Duyarlı, Bebeğe Duyarsız Uyku Eğitimleri
Bir bebeği uykusu için eğitmek ne derece bebeğin bireyselliğine duyarlı bir yaklaşımdır? Uyku eğitimi yöntemleri, aslında bebekten çok ebeveyni özgürleştirdiği için ebeveyne duyarlı yaklaşımlardır. Ağlayan bebeğe cevapları erteleyerek ilerlenen bu tür yaklaşımlarda, bebeğin psikolojisi ne kadar dikkate alınmaktadır? Bu bebeği zorlayarak bağımsızlaştıran süreçte bebek gerçekten bağımsızlaşmakta mıdır? Yoksa aşırı kaygılı bir bebeğe, ya da bunun tam tersi, duygularını bastıran ve talepkar olmayan bir bebeğe dönüşme riski mi doğmaktadır? Yani güvensiz bağlanma deneyimleri hayatında ağırlıklı olan bir bebeğe…
Güvenli Bağlanmayı Destekleyen Bir Uyku Gelişimi!
Acaba ebeveyni bunaltabilecek ama bebeğe konfor sağlayacak “birlikte yatmak” seçeneği mi daha sağlıklı, yoksa, ebeveyni rahatlatacak, ancak bebeği zorlayabilecek “uyku eğitimi” mi?
Peki, size, bu ikisi arasında, üçüncü bir çözüm mümkün desem? Ebeveyn-bebek ilişkisini sarsmadan, bebeğin duyarak ve dinlenerek ilerlenebileceği başka bir yol mümkün desem? Hem ebeveyne, hem de bebeğe duyarlı… Bebek kendi kendine uyumayı ebeveyni ile güven ilişkisini güçlendiren bir şekilde öğrenebilir desem?
Gelin sizi, Destekli Uyku Beceri Gelişimi ile tanıştırayım.
Birlikte yatmak, bebeğinizin sizin kokunuz ile, kalbiniz ile, sıcaklığınız ile uykuda kalması ve ona gerektiğinde cevap verebilmek çok güzel. Ayrı yüzeylerde olmak kaydıyla, birlikte yatmak bebeğin uykusu için olumlu olabilir. Ancak, hazır olduğunda, ya da birlikte yatmak ile ilgili problemler ortaya çıktığında, bu bağımsızlık yolunu sağlıklı bir şekilde desteklemek de önemli. Tek yapmanız gereken, o yapabileceği zaman, adım adım ve onu destekleyerek sizden ayrı yatmasının da güvenli olduğunu onun hissetmesini sağlamak.
Artık değil bebek, çocuk için bile biliniyor ki gerçek gelişim “sisteme göre eğitmek” ile değil, çocuğun “becerisini desteklemek” ile oluyor. Uyku da emeklemek, yürümek ya da yüzmek gibi bir beceri! Bu yüzden her beceri gelişiminde olduğu gibi, uyku beceri gelişiminde de o ihtiyaç duyduğu sürece desteklemeli, ve desteğinize ihtiyaç duymadığında becerisini geliştirmesine fırsat vermelisiniz.
Bir Yürüme Eğitimi Yoksa Uyku Eğitimi Neden Var?
Örneğin yürüme becerisini düşünün. Bebeğiniz yürüyebilecek bir gelişim dönemine gelmiş. “Aman canım, böyle kucak kucağa gezmek çok güzel. Hem o da böyle seviyor. Ne gerek var, biraz daha kucakta gezsin” (=birlikte yatmak) diyor musunuz? Hayır, tabii ki demiyorsunuz. Onun yapabileceği zaman yürüme becerisini geliştirmesini mutlulukla seyrediyorsunuz. Çünkü bebeğiniz büyüyor ve hayata daha uyumlu hale geliyor.
Peki, yürüme zamanı geldi diye onu bir anda yere ayakta bırakıp yürümesini bekliyor musunuz (=uyku eğitimi)? Hayır, tabii ki bunu da yapmıyorsunuz. Çünkü kendi kas gücüne, koordinasyon becerisine göre bu kendi hızında gelişecek bir durum. Önce elinden tutuyorsunuz, dengesini korumasına yardımcı oluyor ve ağırlığını onunla birlikte taşıyorsunuz. Zamanla kendi ağırlığını taşıyabilmeye ve dengesini koruyabilmeye başladıkça siz desteği azaltıyorsunuz. Yürümeyi öğrense bile elinizi hemen bırakamayabiliyor. Siz de bir süre daha onunla birlikte evin içinde dolaşıyorsunuz. Ve ne zaman ki elini kendi isteği ile bırakıyor, o zaman mutlulukla arkasından bakıyorsunuz.
O zaman bunu uyku için neden yapmıyoruz? Yani, bebek hazır olduğunda yürümesine izin veriyorsak neden daha bağımsız uyumasına izin vermiyoruz da sürekli onu bize bağımlı bir halde uyutuyoruz? Öte yandan, bir yürüme eğitimi yoksa, uyku eğitimi neden var?
Bebekler çoğunlukla emerek sakinleşebildikleri ilk aylardan sonra yavaş yavaş ilişki içinde dengeye gelerek, daha bağımsız uykuya dalabilir. Ancak bunun yolu bir eğitim değildir.
Eğitim Yerine Beceri Gelişimini Destekleme
Uyku eğitimlerine bir bakalım.
Adına ister kontrollü ağlatma, ister sandalye yöntemi, isterseniz ağlatmaya bırakma deyin, bebeği mekanik bir biçimde eğitmekten geçiyor tüm bu yöntemlerin yolları.
Kontrollü ağlatma yönteminde bebeğinizi odaya bırakıyor ve ağlasa da belirli bir süre bekledikten sonra içeri giriyor ve bebeğinizi kontrol ettikten sonra tekrar dışarı çıkıyorsunuz. Bebeğiniz, siz odadan dışarı çıkarken ağlamaya devam ediyor olsa dahi geri dönmüyorsunuz.
Sandalye yönteminde, ilk üç gün bebeğinizin yanında oturuyorsunuz, sonra üç günde bir sandalyenizi uzaklaştırıyorsunuz. Bebeğiniz ağladığında kalkıp onu telkin edebiliyorsunuz, ancak yine sandalyenize dönüyorsunuz. Ve üç günde bir sandalyeyi uzaklaştırarak devam ediyorsunuz. Sizi görmediği bir noktaya geldiğinde de sesli desteğinizi ertelemeye başlıyorsunuz. Her aşamasında ağlama olsa da bu sürece devam ediyor ve yaklaşık 2 haftada dışarı çıkmış oluyorsunuz.
Ağlamaya bırakılan yöntemde ise hiçbir şekilde odaya girmiyorsunuz. Gündüz uykularında 1 saate kadar, gece ise saat sınırı olmaksızın bebeğinizi ağlamaya bırakabiliyorsunuz.
Bu anlattığım yöntemlerin herhangi birinde bebeğe bir duyarlılık hissettiniz mi? Belki biraz sandalye yönteminde. Ancak o da dahil hepsi, adımları önceden belirlenmiş, bebeğin işaretlerine göre fazla değişiklik göstermeyen, bebeği “maruz” bırakarak ilerlenen “eğitim”lerdir.
Yani bebeği birden yere ayakta bırakıyorsunuz yürümesi için. Ya da elini üç günde bir daha hafif tutuyorsunuz, kaslarının ne kadar gelişmiş olduğunu dikkate almaksızın. Çünkü size göre 15 gün içinde yürümeyi öğrenmesi gerekiyor.
Peki bunun sonucu ne?
Bebek ağlayarak ihtiyacı olan desteğin kendisine verilmediğini, kendini güvende hissetmediğini size anlatmaya çalışıyor. Siz ise ondan uzaklaşıyorsunuz. Bir süre sonra bebeğiniz artık ebveynini ağlayarak çağırmasının bir faydası olmadığını hissediyor. Ve bir çaresizlik içinde uykuya dalmayı öğreniyor.
Oysa bağımsız, kendine güvenen, ilişkileri başlatıp yürütebilen, sosyal olarak başarılı, özsaygısı olan bir birey yetiştirmek için ebeveynin bebeği değil, bebeğin bakım verenin desteğini kendi arzusu ile bırakması, yani kendi isteği ile bağımsızlaşması gerekir. Bebeğin ebeveynden, ebeveynin desteğinden vazgeçebilmesinin ilk ve en önemli koşulu da ebeveynin bebeğin “ihtiyaçlarını doğru ve zamanında karşılama”sıdır! Uykuya yatan bir bebeğin ise iki ihtiyacı vardır. Biri “uyku”, diğeri ise uykuya geçmek için kendini “güven”de hissetmek! Yani, ebeveyn uykusu gelen bebeğiniz zamanında uykuya götürdüğünde ve ona kendini güvende hissedeceği bir ortam oluşturduğunda bebek kendi kendine uykuya dalmayı öğrenebilir.
Bebek Kendini Güvende Hissettiğinde Sağlıklı Öğrenme Başlar!
Bebeğin bir beceriyi sağlıklı bir biçimde geliştirebilmesi için desteklenmesi gerekiyor, evet. Çünkü bir beceri ancak bebek/çocuk kendini güvende hissederse gelişebilir!
İşte bu ilişkisel yaklaşımda, siz bebeğinize ihtiyaç duyduğu destek ve güveni veriyor, onun bu deneyimler içinde kendini giderek daha rahat uykuya bırakabilecek bir halde hissetmesini sağlıyorsunuz. Talep ettikçe desteğinizi veriyor ve ihtiyacı kalmadığında ise kesiyorsunuz. Yani, ondan uzaklaşacağınız zamanı belirleyen siz değil, bebeğinizin oluyor. Güvenli bir bağlanma ilişkisinde olması gerektiği gibi, bebeğinden uzaklaşan ebeveyn değil, ebeveynin desteğini kendini güvende hissettiği için bırakan bebek oluyor. Önceden belirlediğiniz sürelerle ondan uzaklaşmak yerine; onu görerek, duyarak ve onun farkına vararak onun izin verdiği ölçüde ilerlemiş oluyorsunuz. Destekli Uyku Beceri Gelişimi ile bebeğiniz kendini güvende hissederek adım adım kendi kendine uykuya dalmayı geliştirmiş oluyor.
Sevgilerimle,
Sinem ÖZEN CANBOLAT
Uzm. Gelişim Psikoloğu
