Bebek Hakları (Dünya Bebek Ruh Sağlığı Derneği /WAIMH)

Daha iyi bir dünya mı istiyoruz? O zaman her bebeğin bu haklara sahip olması için birlikte mücadele edelim.

Erken dönemdeki deneyimlerin bebeğin tüm hayatını nasıl etkileyebileceği konusunun vurgulanması; sağlık çalışanlarının, ebeveynlerin ve toplumun dikkatini beyin ve ruh gelişimi için çok değerli olan bu ilk yıllara çekilmesi amacı ile Dünya Bebek Ruh Sağlığı Derneği (WAIMH) “Bebek Hakları” bildirisini hazırlamıştır.

İnsan hayatının köklendiği bu ilk yıllardaki bebek ihtiyaçlarına, dünyanın daha iyi bir yer olabilmesi için tüm bebekler adına sahip çıkmalıyız.

Orjinalini bu adreste bulabileceğiniz BEBEK HAKLARI bildirisinin Türkçe çevirisini aşağıda bulabilirsiniz. (WAIMH BM’nin çocuk hakları ilkelerini kabul eder. Ancak bebeklerin sağlıklı gelişim için ihtiyaçlarına istikrarlı ve sürekli olacak şekilde cevap alması önemli olduğundan bu ek bildiri çalışmasına ihtiyaç duymuştur)

I. Bebek Haklarının Temel İlkeleri (Doğumdan üç yaşına kadar)

1. Fiziksel ve zihinsel olarak gelişmemiş ve tamamen bağımlı olması sebebiyle bebeğin, uygun yasal koruma dahil olmak üzere, özel korumaya ve bakıma ihtiyacı vardır.

2. Bebek ihtiyaçlarına karşı hassas ve duyarlı bakım ilişkileri insan gelişiminde kritik öneme sahiptir, dolayısı ile temel bebek haklarından birini oluşturmaktadır. Bu sebeple bebeğin, bilhassa ebeveynlerle ayrı olma ve ebeveyn kaybı durumlarında, bağlılığın devamlılığına önem verilerek ve koruma sağlanarak en önemli birincil bakıcı ilişkilerinin tanınması ve anlaşılması hakkı bulunmaktadır. Bu, bebeklerin kendilerine özgü kendilerini ifade etme biçimlerine dikkat edilmesi ve anneler, babalar, bakım sağlayan kişiler ve profesyonellerin ilişki temelli bağlılık davranışlarını tanımaları konusunda eğitilmesini kapsamaktadır.

3. Bebek, doğum anından itibaren ailesinin önemli bir üyesi olarak görülmeli, vatandaş olarak kayıtlı olmalı ve kimlik hakkına sahip olmalıdır. Buna ek olarak, cinsiyete veya engelli olması gibi bireysel karakteristik özelliklerine bakılmaksızın bebeğin bir insan olarak statüsü, yaşama verilen eşit değeri kapsayacaktır.

4. Normal gelişimi desteklemek için bebeğin sevgi, fiziksel ve duygusal güven, yeterli beslenme ve uykuyu kapsayan bir bakım alma hakkı vardır.

5. Bebeğin ihmalden ve bebek ticareti dahil olmak üzere fiziksel, cinsel ve duygusal istismardan korunma hakkı vardır.

6. Bebeğin, doğrudan ya da dolaylı olarak travmatik olaylara maruz kaldığı her durumda profesyonel yardıma erişim hakkı vardır.

7. Yaşam kısıtlayıcı durumları olan bebeklerin, toplumda daha büyük yaştaki çocuklar için bulunan standartlara eşit standartlar temelinde, palyatif hizmetlere erişim ihtiyacı vardır.

II. Bu İlkeler Işığında Bilgilendirilecek Toplumsal Politika ve Sağlık Politikası Alanları:

1. Ebeveynlerin bebeklerin hayatlarının kritik olan ilk yıllarında ideal bakımı sağlayabilmesi için yeterli ebeveyn iznini destekleyen politikalar.

2. Gelişimin ilk yıllarında bakım sağlayan kişilerin değişmesini en aza indiren politikalar.

3. Ebeveynlere bebekleri ve küçük çocuklarının gelişimsel ihtiyaçlarına ilişkin bilgisel desteğin sağlanmasını destekleyen politikalar.

4. Bebeğin ideal gelişimi ve sağlığını teşvik eden önemli bir bileşen olarak annelere, babalara ve bakım sağlayan kişilere duygusal desteği sağlamanın önemini tanıyan politikalar.

5. Kültürel olarak duyarlı ve erken gelişim ve duygusal sağlık konusunda bilgili olan eğitimli profesyonellerce gelişimdeki risklerin değerlendirmesi ve tedavisine erişimi destekleyen politikalar.

6. Yaşam kısıtlayıcı durumları olan bebeklerin palyatif hizmetlere erişim ihtiyacı vardır.

7. Anneler, babalar ve bakım sağlayan kişilerin aileleri ve topluluklarının desteği ile bebeklerini tanımaları ve bebeklerinin bakımını ve konforunu sağlama konusunda kabiliyet kazanmaları için süre zarfı dahil olmak üzere yeterli şartların sağlanması. Ebeveyn izni ve bu iznin süresi, bağlamsal gerçekliğe uygun olacak şekilde toplum tarafından saptanmalıdır.

8. Yeterli derecede iyi ilişki deneyimlerini destekleyen ve böylece de bilişsel ve toplumsal-duygusal gelişimi arttıran ilişkili erken eğitimsel ve psikolojik programlara erişimin sağlanması.

9. Anneler, babalar ve bakım sağlayan kişiler için bebeklerin mağduriyetini hafifleten ve çocuk için ideal gelişimi güvence altına alan etkili zihinsel sağlık tedavilerine hızlı erişimin sağlanmasını garantileyen politikalar.

10. Koruma altındaki bebeklerin duygusal ve gelişimsel durumlarını değerlendirme ve iyileştirme için kaynakların yanında, bebek enstitülerindeki bakım sağlayan kişiler, koruma profesyonelleri ve koruyucu aileler için eğitim ve denetim kaynaklarını sağlayan politikalar.

Ek A

Dünya Bebek Ruh Sağlığı Birliği (WAIMH), BM Çocuk Hakları Kongresinin aşağıdaki 10 ilkesini (BM Genel Kurulunca 1989’da kabul edildiği ve toplam 54 Madde ile Eylül 1990’da yürürlüğe sokulduğu üzere) desteklemektedir:

1. Çocuk, işbu Bildiride öngörülen bütün haklara sahiptir. Her çocuk, herhangi bir istisna olmaksızın, kendisinin ya da ailesinin ırkı, rengi, cinsiyeti, dili, dini, siyasi ya da diğer bir görüşü, ulusal ya da toplumsal kökeni, mülkiyeti, doğum ya da diğer bir statüsü bazında fark gözetmeksizin veya ayrımcılık yapılmaksızın bu haklara sahiptir.

2. Çocuğa özel koruma sağlanır ve fiziksel, zihinsel, ahlaki, ruhsal ve toplumsal olarak sağlıklı ve normal bir şekilde ve özgürlük ile onur şartları altında gelişmesine olanak sağlamak için kanunen ya da diğer şekillerde fırsat ve imkân verilir. Bu amaçla kanunların kabulünde çocuğun üstün yararı en yüksek düzeyde öneme sahip olur.

3. Doğumundan itibaren çocuğun bir isim ve ulus hakkı vardır.

4. Çocuk sosyal sigortadan faydalanır. Sağlıklı bir şekilde büyüme ve gelişme hakkı vardır; bu gaye ile de yeterli doğum öncesi ve doğum sonrası bakım dahil olmak üzere hem çocuğa hem de anneye koruma sağlanır. Çocuğun yeterli beslenme, barınma, eğlenme ve tıbbi hizmet alma hakkı bulunur.

5. Fiziksel, zihinsel veya sosyal olarak engelli çocuğa özel durumunun gerektirdiği özel muamele, eğitim ve bakım sağlanır.

6. Kişiliğinin tam ve uyumlu gelişimi için çocuğun sevgi ve anlayışa ihtiyacı vardır. Mümkün olduğu her durumda ebeveynlerinin bakımı ve sorumluluğu altında ve her durumda sevgi ile maddi ve manevi güvenlik içeren bir çevrede büyür; hassas yaşlardaki çocuk, istisnai durumlar dışında, annesinden ayrılmaz. Toplumun ve kamu makamlarının ailesi olmayan ve yeterli destek araçları olmayan çocuklara özel bakım verme sorumluluğu vardır. Büyük ailelerin çocuklarına bakımı için devlet ödenekleri ve diğer yardımlar sağlanması istenen bir durumdur.

7. Çocuğun eğitim alma hakkı bulunur, bu eğitim en azından ilk okul seviyelerinde ücretsiz ve zorunludur. Çocuk, genel kültürünü geliştirecek ve eşit fırsatlar temelinde kabiliyetlerini, bireysel muhakemesini ve manevi ile toplumsal sorumluluk hissiyatını geliştirmesine ve toplumun yararlı bir üyesi olmasına olanak sağlayacak bir eğitim alır. Çocuğun üstün yararı, eğitimi ve rehberliğinden sorumlu kişileri yönlendiren ilke olmalıdır; bu sorumluluk başta çocuğun ailesindedir. Çocuğa oynaması ve eğlenmesi için tamamen fırsat sağlanır, bunların hedefleri de eğitimin hedefleriyle aynıdır; toplum ve kamu makamları çocuğun bu haktan yararlanmasını desteklemek için çabalar.

8. Çocuk her şartta koruma ve kurtarmayı ilk alanlar arasındadır.

9. Çocuk her türlü ihmal, zulüm ve istismara karşı korunur. Hiçbir şekilde ticaret konusu olamaz. Çocuk uygun bir asgari yaş öncesinde istihdam edilmez; hiçbir durumda sağlığı veya eğitimine zarar verecek ya da fiziksel, zihinsel veya manevi gelişimine mâni olacak hiçbir meslek ya da işe girmesine neden olunmaz veya izin verilmez.

10. Çocuk ırki ayrımcılık, dini ayrımcılık ve diğer herhangi bir ayrımcılık türünü destekleyebilecek uygulamalardan korunur. Anlayış, hoşgörü, insanlar arası arkadaşlık, barış ve evrensel kardeşlik maneviyatıyla ve enerji ve yeteneklerinin diğer insanlara hizmete adanması konusunda tam bir bilinçle yetiştirilir.

Buna ek olarak WAIMH, 2005 yılında BM Çocuk Hakları Komitesince “Genel Yorumlar No. 7” olarak yayınlanan ve bütün küçük çocukları, diğer bir deyişle doğumdan bebeklik boyunca, okul öncesi yılları ve okula geçiş sırasında dahil etmeyi vurgulayan noktaları desteklemektedir. Bu genel yorumla Komite, küçük çocukların Kongre’de kutsal kabul edilen bütün haklara sahip olduğunu ve ailelerin ve devlet taraflarının büyük bir rol oynadığı erken çocukluk döneminin bu hakların farkına varmada kritik bir dönem olduğunu açıkça belirtmiştir. Ebeveynlere yardım sağlanmasından da küçük çocukların bir hakkı olarak bahsedilmiştir. Özel bir bölüm, özel korunma ihtiyacı olan küçük çocuklara adanmıştır.